Underlayment: wat is het?

Kort gezegd zijn underlayment platen multiplex platen met messing - ook wel veer of tong genoemd - en een groef waardoor ze mooi strak tegen/in elkaar gelegd kunnen worden. Underlayment bestaat uit een oneven aantal kruislings verlijmde fineerplaten. Hierdoor werken de underlayment platen niet of nauwelijks onder invloed van vocht en droogte en trekken ze niet krom en gaan niet barsten of scheuren. De meeste underlayment platen die voor constructies gebruikt worden, zijn 18 mm dik.


De ontwikkeling van underlayment

Underlayment is ontwikkeld in Amerika, waar zo'n 80 à 90% van de huizen gebouwd wordt op basis van houtskeletbouw. Na de uitvinding van de houtschilmachine rond het begin van de twintigste eeuw, was men in staat dunne platen hout van boomstammen machinaal te 'schillen' met als resultaat de fineerplaten.
Fineer wordt ook gebruikt om houten 'mozaïeken' - inlegfiguren - te maken van verschillende houtsoorten en om meubelen van goedkopere houtsoorten het uiterlijk van dure massief houten meubelen te geven door ze te voorzien van een fineerlaagje van de dure houtsoort.


Verschillende soorten underlayment

De verschillen in underlayment ontstaan door:

- het gebruik van verschillende houtsoorten;
- het aantal lagen;
- de gebruikte lijmsoort;
- de dikte van de verschillende lagen.

Zo zijn Amerikaanse underlayment platen gemaakt van grenen hout dat volop aanwezig is in de zuidelijke staten, bovendien zijn de lagen relatief dik. De Finse en Zweedse underlayment platen zijn gemaakt van vurenhout en bestaat uit dunnere lagen. Deze underlayment platen zijn veelal gladder dan de Amerikaanse platen. Hoe dunner de lagen, hoe sterker de underlayment platen. Brazilië en Chili produceren en exporteren ook veel underlayment.


Het is mogelijk dat underlayment uit lagen van verschillende houtsoorten wordt opgebouwd. De buitenste laag - die het mooist is om te zien - kan dan de naam bepalen van de underlayment platen. Deze platen worden vooral toegepast als ze ook meteen de afwerking vormen en in het zicht geplaatst worden. Een enkele keer vormt het binnenwerk de maatstaf: met de binnenste lagen van populierenhout bijvoorbeeld, wordt een lichte soort underlayment plaat gemaakt.

De productie van underlayment

De fineerlagen worden van lijm voorzien - gespoten of gesmeerd - waarna de volgende laag fineer kruislings op de voorgaande laag gelegd wordt. Bij heel dunne fineerlagen - zoals bij vliegtuigtriplex - worden lijmvellen gebruikt. Het geheel van fineer- en lijmlagen wordt vervolgens onder hoge druk en bij hoge temperatuur met elkaar verlijmd waarna de platen op maat worden gezaagd en voorzien van veer en groef. Eventueel worden de platen nog geschuurd of ze worden voorzien van een andere afwerking: bijvoorbeeld van een antislipfilm als de underlayment wordt gebruikt als vloerafwerking.

Toepassingen

Underlayment platen worden gebruikt als wand-, dak- en vloerplaten. Meestal vormt het een basis die nog verder afgewerkt moet worden: er komt nog een betimmering tegen of een afscheiding van gipsplaat, tegels of isolatiemateriaal.
De toepassing is mede afhankelijk van het type underlayment. Zo zijn er underlayment platen die vochtbestendig zijn terwijl andere platen kogelwerend of brandvertragend zijn. De platen kunnen ook een speciale binnenlaag hebben: lood bijvoorbeeld, voor de toepassing in ziekenhuizen (in verband met mogelijke röntgenstraling).
In Nederland en België wordt underlayment veel toegepast om constructies snel wind- en regendicht te krijgen: bij de constructie van een dakkapel bijvoorbeeld. Er zijn ook underlayment platen in de handel die zijn voorzien van isolatiemateriaal: hierdoor kan men nog sneller een aan- of opbouw realiseren.

De voordelen van underlayment

Underlayment is een relatief licht constructiemateriaal als men het vergelijkt met massief hout of met steen of beton. Hoewel er standaardmaten gehanteerd worden, zijn ook andere maatvoeringen mogelijk. Underlayment is gemakkelijk en snel te ver- en bewerken. Omdat de verschillende lagen kruislings zijn verlijmd, zijn underlayment platen sterker dan platen van massief hout van dezelfde dikte: massief hout is sterk in de lengterichting maar kan sneller breken in de dwarsrichting. Ook buigt het underlayment materiaal bij belasting niet of nauwelijks door. Een ander voordeel van underlayment platen is de duurzaamheid omdat ook de mindere delen van de boom gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld voor de binnenste lagen fineer.